پیشگفتار بر چاپ دوم
این اثر بیست و شش سال پیش (۱۳۶۷) در اوضاعی در کابل از سوی انتشارات دولتی آن زمان به نشر رسید که مسایل انکشاف فرهنگِ دموکراتیک افغانی و چگونه گی برخورد نیروهای مترقی به گذشتۀ فرهنگیِ معنوی جامعه، در محراق بحثهای روشنفکری افغانستان قرار داشت. “نوآوری” و “سنت گرایی” به حیث موضوعهای محوریِ آفرینش هنری و ادبی به طور جدی از سوی نسل جدید هنرمندان و نویسنده گان مطرح گردیدند. برخی محافل و حلقه های روشنفکری به پیروی از روحیۀ مسلط در ایدیالوژی حاکم باختر زمین، ریالیزم سوسیالیستی آن روزگار را پدیده یی تلقی می کردند که هنر و آفرینش ادبی را از درونمایۀ استه تیک آن تهی کرده، صرف به “گزارش” غیر هنری واقعیت می پردازد. نگارنده برای سهمگیری در آن بحث و به منظور ارایۀ دیدگاه بُنیادیِ جهانبینی علمی از مسألۀ آفرینش استه تیک، با بهره گیری از اثر ارزشمندِ دانشمند فرانسوی ایو ایوت به نام “تکوین پدیده های زیبا” به تدوین این اثر پرداخت. توضیح دادن این تیزس اساسی کتاب که زیبا و زیبایی پدیده های بسیار پسین در زنده گی بشر اند و در واقع پدیده های فرهنگی ـ تاریخی اند و رابطه یی با میتافیزیک، طبیعت و حقیقت ندارند، در آن روزگار خالی از سودمندی نبود، اما اوضاع ظلمانیی که چندی بعد از انتشار کتاب بر کشور حاکم شد و با تأسف گذارِ شوم آن تا هنوز بر معنویت آدمها سایه انداخته است، آن بحث را متوقف ساخت.
کتابهایی از آن سنخ به دست باد ویرانگر تاریک اندیشی سپرده شدند. اینک که نسل جدیدی از روشنفکران جوان به عرصۀ آفرینش هنری و ادبی پا گذاشته اند، از سرگیری آن بحثها بایسته به نظر می آید. امیدوارم بازچاپِ این اثر بحث فرو خوابیدۀ “زیبایی شناسی” را دوباره روشن سازد و مقدمه یی برای انکشاف همه جانبۀ آن باشد.
تاکنون کاوشی در بارۀ چگونه گی تکوین پدیده های زیبا در گذشته های دور سرزمین ما، صورت نگرفته است. باستان شناسان و دیرین شناسان ما کار عظیمی در پیش دارند تا دریابند که باشنده گان قدیم این سرزمین در کدام عصر به سطح “احساس استه تیک” رسیدند و آفریده های هنری شان از کدام زمان با پدیدۀ زیبایی غنا یافتند.
جا دارد از دوست و همرزم گرانقدرم عصمت نایبخیل سپاسگزاری کنم که با شکیبایی کتاب را تایپ کرد.
عبدالله نایبی
عقرب ۱۳۹۳