سخنرانی در گِردهمآیی نماینده گان احزاب و سازمانهایِ مترقی و شخصیتهای سیاسی جُنبش دموکراتیک در خارج کشور
شهر کسل ۲۳ مارچ ۲۰۱۳
ابلهی دید اشتری به چَرا
گفت نقشت کج است چِرا
گفت اشتر که اندر این پیکار
عیب نقّاش می کنی هشدار
در کجیم مکن به طعنه نگاه
تو ز من راهِ راست رفتن خواه
سنائی
رفقا و همرزمان گرانقدر،
گِردهمآیی امروز ما به هدف بحث و گفتگو در بارۀ مسألۀ مرکزیِ امروز جُنبش دموکراتیک کشور، یعنی بایسته گی و چه گونه گی تشکل نیروهای ترقیخواه و پیشرو در یک نهاد بزرگ سیاسی دایر است.
یک سال از اساسگذاری ائتلاف احزاب و سازمانهای دموکرات و ترقیخواه می گذرد. زیستن در روند همسویی و همگرایی به منظور ساختن یک سازمان واحد، جالب و سخت آموزنده است. ما در جلسات پیهم و منظم ارگانهای رهبری ائتلاف و نشستها بین کادرها و فعالین سازمانهای مشمول ائتلاف شاهد آن بودیم که چه گونه دشمنیها باز می ایستند، اختلافات، رفیقانه و صمیمانه مورد کنکاش قرار می گیرند و بیشترینه زدوده می شوند. همگرایی به کوشش و تلاش با همیِ رفیقانه مبدل می شود و مهم تر از همه، تصمیم برای رساندن ائتلاف به آماج فرجامین آن، یعنی ایجاد حزب سراسری واحدِ مترقی و دموکرات، استوارتر و پایا تر می گردد. به همین گونه مشاهده کردیم که کدام حلقات و افراد به خاطر کدام اهداف در صدد برهم زدن این پروژۀ سازندۀ سیاسی اند.
امروز، با اطمینان میتوان گفت:
- ائتلاف به حیث یگانه امکانِ تشکل نیروهای مترقی در یک سازمان بزرگ سراسریِ مدافع منافع مردم افغانستان تبارز کرده است، به گونه یی که یا این برنامه به سر می رسد و آن حزبی که همۀ ما و شما در آرزوی پدیداری آنیم، ساخته می شود، یا برای مدتی نسبتاً دراز، مردم افغانستان از داشتن یک وسیلۀ سیاسی مؤثر برای تبارز اراده و خواستهای خود بی بهره می ماند. راه سومی وجود ندارد. باید توجه داشت که این حُکم ما از روی خود باوریِ بزرگ بینانه ارایه نمی گردد، بل، از خودِ وضع عینی جُنبش دموکراتیک کشور و ویژه گیهای گذشته و امروز آن، در بستر یکی از مقطعهای پیچیده و گُنگ زنده گی سیاسی کشور که با آینده یی نامعلوم در گیر است، بر می خیزد.
- ائتلاف پس از دو دهه شکستِ جُنبش، امیدواری جدیی را در اذهان ایجاد کرد و بار نخست این زمینه را فراهم ساخت تا مبارزان دموکرات، روشنفکران کشور و لایه های پیشرو جوانان و محصلان، حتا شماری از کارگزاران رده های مختلف دستگاه دولتی، سیمای نظام دیگری را به جای حاکمیت فاسدِ مافیایی کنونی، در ذهن بپرورانند. وجود ائتلاف، تشکل الترناتیف دموکراتیک برای نظام کنونی را به یک امکان تاریخی مبدل ساخت.
رفقا و دوستان عزیز،
شما از وضع فاجعه بار کشور با خبرید و هیئت رئیسه ائتلاف در تحلیلها و اسناد فراوانی که از یک سال بدینسو انتشار داده است، آن را باز نمایانده است.
اما می خواهم در این جا روی چند جنبۀ آن تکیه کنم تا باشد که درونمایه و معنای تاریخی گِردهمآیی امروز ما روشن تر گردد.
امروز یک الیگارشی فاسدِ مافیایی به معنای دقیق کلمه، بر کشور حکومت میکند. سکانهای اساسی قدرت در دست همین الیگارشی قرار دارند، فاصله میان قطبهای ثروت و فقر به طور روز افزونی زیاد می گردد. اِعمال لجام گسیختۀ قدرت در جهت حفظ دارائیهای افسانه یی، یا فرا چنگ آوردن زمینه های جدید ثروت اندوزی، هم خصلت طبقاتی نظام و هم ضعف پایه های اجتماعی و سیاسی آن را آشکار می سازد. نظام از درون پوسیده است و در صورت نبود حمایت نیروهای بیگانه، فرو می پاشد.
در برابر وضعیت حاکم، مردم افغانستان با ابراز انزجار، بیزاری و خشم، واکنش نشان می دهند. کمتر نظامی در تاریخ کشور بدین حد منفور، غیر مردمی، چپاولگر و در عین زمان دارای امکانها و وسایل عظیم مالی و حمایت گستردۀ بین المللی بوده است. اگر اکثریت مردم و به ویژه روشنفکران کشور با دورۀ حاکمیت ح. د. خ. ا برخورد حسرت آلود می کنند، عمدتاً ناشی از همین ویژه گیهای نظام کنونی است.
خصوصیتِ دیگر نظام این است که ارتجاع غیر طالبی، دیگر کدام ریزرف قابل توجهی ندارد. حزب اسلامی با آنکه خود را رسماً در اپوزیسیون اعلام می دارد، عملاً در دستگاه دولت کنونی حضور دارد و شریک قدرت است.
حضور قوای ناتو ـ امریکا وضع تناقض آمیزی را برای افغانستان و منطقه به وجود آورده است. مخالفت با حضور ناتو و عدم همکاری با نیروهای نظامیِ بیگانه که استقلال کشور را زیر سوال برده است، اصل یا پرنسیپی است ارتجاع قرون وسطایی و ایدیالوژیکِ تحت حمایت آن، نمی بود، رویارویی با ناتو و قوای امریکایی کاملاً موجه می بود. اما امروز، بدیل ملی ـ دموکراتیکِ بالفعل وجود ندارد و صدای پای ارتجاع سیاه افغانی ـ منطقه یی در آستانۀ مرزهای سرزمین ما به گوش می رسد. تحلیل همین عینیت، خود، راه را به ما نشان می دهد: آیا تشکلِ الترناتیفِ دموکراتیک، در حضور امریکا ـ ناتو از امکان بیشتر برخوردار است یا تحت سیادت سیاه ترین نیروهایی که دشمنِ راه یافتنِ مردم افغانستان به جهان مُدرن و فراگذشتن از بندهای ذهنیت تحمیل شدۀ قرون وسطایی اند؟ پاسخ کاملاً روشن است. هم باید مانع استیلای کامل ارتجاع قرون وسطایی گردید و هم زمینه را برای برگشت قوای بیگانه فراهم ساخت.
چنین است باریک راهی که تاریخ در برابر ما قرار داده است. باید با خونسردی و بدون در غلتیدن به دام شعارهای هیجان انگیر و شبه وطنپرستانه، موضوع حضور و برگشت قوای بیگانه را مطرح کرد: ضدیت اصولی ما با هرگونه لشکرکشی به کشورها، با نظامیگریِ هدفمند امپریالیستی، در شرایط خاص کنونی وطن و منطقه، باید شکل ویژه یی را به خود بگیرد. جُنبش دموکراتیک باید از این برهۀ زمانی که تا برگشت کامل قوای ناتو در اختیار دارد، حد اکثر استفاده را کرده، خود را در یک سازمان بزرگ سیاسی متشکل سازد و زمینه را برای ایجاد بدیلِ نظام فراهم کند. استقلال واقعی سیاسی کشور، تمامیت ارضی و حاکمیت ملی، صرف به وسیلۀ یک نظام دموکراتیک و مردمی تضمین شده می توانند، یعنی با تشکل نیروهای مترقی و دموکراتیک در یک نهاد بزرگ سیاسی، پیوند دارند. اگر بتوانیم حزب مترقی دادخواهی را بسازیم، به معنای راستین کلمه یک نهاد ملی ـ دموکراتیک خواهد بود که هم وظایف ملی در مقیاس نگهداشت منافع ملی کشور خواهد داشت و هم وظایف دموکراتیک در دفاع از منافع توده های مردم افغانستان.
همرزمان گرانقدر،
پس از طرح ضرورت اساسگذاری یک نهاد بزرگ سیاسیِ دموکراتیک، اینک به مسألۀ چه گونه گی روند تشکل آن به طور فشرده می پردازم تا دَرِ گفتگو و بحث باز گردد.
چیزی بیشتر از بیست سال از فروپاشی حزب ـ دولتِ دموکراتیک افغانستان می گذرد. از آن ساختار سیاسی، بیش از سی سازمان کوچک و متوسط و یک اکثریت غیر متشکل باقیمانده است. ح. د. خ. ا یا حزب وطن احیاء نگردیدند. تلاش این یا آن سازمان برای “فراگیر شدن” و جذب دیگر سازمانها در خود، به نتیجه نرسید. با در نظر داشت همین واقعیت عینی، شیوه یی برای تشکل نیروهای مترقی یعنی برای ایجاد یک اتحادیه یا یک ائتلاف بر اساس یک سند مرامی و تشکیلاتی مطرح گردید. پس از یک سال گفتگو و بحث در مجمع همسویی درکابل، همین طرح، وزین تر به نظر رسید و ائتلاف احزاب و سازمانهای دموکرات و ترقیخواه به اساس یک پلاتفورم سیاسی ـ تشکیلاتی اساس گذاشته شد. آنچه در پلاتفورم اهمیت فوق العاده دارد، این است که اعضای ائتلاف می پذیرند که در فرجام در یک حزب با هم متشکل شوند، یعنی ائتلاف ما، صرف یک مجمع مقطعی نبوده، بل ادغام استراتیژیک اعضا را در یک سازمان واحد، تصریح میدارد. خطوط اساسی ـ برنامه یی این سازمان را خودِ پلاتفورم ائتلاف تشکیل می دهد.
از آنجا که سازمانهای متعلق به جُنبش دموکراتیک و آن اکثریتِ پراگنده از نگاه طرح اهدافِ نزدیکِ برنامه یی از هم تفاوتِ ماهوی ندارند، تشکل آنها در یک ساختار واحد یک امر ممکن به نظر می رسد.
مشکل در زمینه های زیر نهفته است:
- تعلقات گذشتۀ گروهی و علاقه مندی به این یا آن شخصیتِ فقید که باعث گونه یی “خود بلند انگاری” نسبت به دیگران شده، روحیۀ افتراق را دامن می زند؛
- ضعف فرهنگ سیاسی که بیشترینه باعث مشاجرات بیهوده گردیده ،از ایجاد فضای سالم بحث جلوگیری می کند؛
- جاه طلبی و خود محور انگاری برخی از افراد و حلقات به طور پنهانی یا آشکارا یا از طریق توسل به مانورهای سیاست بازانه؛
تداوم دشمنیهای گذشته و بیماریهای ایدیالوژیک و سازمانی چون غیبت، تفتین، سبوتاژ، نیرنگ، دروغ، افترا و ده ها پتیاره گیِ دیگر که باعث سر خورده گی و دلسردی هزاران رهرو جُنبش گردیده اند؛
- رُخ به گذشته داشتن: اگر دقیق ملاحظه شود، بیشترینه وقت رفقای همنشین به بازگویی قصه های تکراریِ چهل یا سی سال پیش وقف می گردد؛ کمتر کسی از مسایل جدی امروزی جُنبش و جامعه، یا از محتویات یک اثر تیوریک و علمی یاد میکند.
- و بلاخر ضعف ارادۀ سیاسی، بی ابتکاری و تنبلی روان فرسودِ ناشی از مهاجرت یا پیشرفت سن.
با برشماری دشواریها و داده های عینی و ذهنی امروزِ جُنبش دادخواه کشور، می شود چشم انداز وظایف بعدی را در برابر خود هموار کنیم. از این نکته آغاز کنیم که اگر همه مایلیم که در آیندۀ نزدیک در یک حزب در کنار هم به مبارزۀ مشترک دسته جمعی بپرداریم، باید احکام زیر را که منطقاً الزامی اند، بپذیریم:
- حزب جایگاه اجتماعی رفع مسایل شخصی نبوده، محل فعالیت دسته جمعی برای دگرگون کردن جامعه است. ما باید بپذیریم که در یک جمعیت نا همسان از نگاه عاطفی و ویژه گیهای فردی ولی همسان از نگاه فعالیت سیاسی، شرکت خواهیم کرد، جمعیتی که روی چند اصلِ زنده گی دسته جمعی اسَتوار می گردد. ممکن همۀ اعضای حزب، دوستان ما نباشند و ممکن برخی دشمنیهای شخصی کماکان همانند گذشته ادامه یابند ولی این امر نباید به ارادۀ سیاسی ما به حیث مبارزانِ دادخواه آسیب رساند.
- همۀ ما محور نخواهیم شد، بل، یک کمیتۀ مرکزی که یک ارگان اجراییِ متشکل از چند نفر خواهد داشت، محور خواهد بود. باید بپذیریم که اگر دیروز عضو بیروی سیاسی یا عضو کمیتۀ مرکزی ح. د. خ. ا یا حزب وطن بودیم، یا از اراکین بلند رُتبۀ ملکی یا نظامی دولت بودیم، یا امروز رئیس یا منشی این یا آن سازمان چند صد نفری یا چند ده نفری هستیم، فردا ممکن حتا عضو کمیتۀ مرکزی آن حزب ده هزار نفری نباشیم.
- ما باید بپذیریم که حزب آیندۀ ما فقط یک رئیس خواهد داشت و اگر از قضای روزگار، آن رئیس، فرزانه یی والا مرتبت و مقبول همه گان باشد، ممکن تا آخر عمر چنین مقامی را در اختیار داشته باشد. یعنی اگر واقعاً می خواهیم یک حزب بزرگِ صد هزاری بسازیم باید از همین اکنون بپذیریم که چانس ما برای رئیس شدن خیلی اندک است و نباید فریب توهمات خود بینانه را بخوریم.
- ما باید بپذیریم که نسل دیگری از راه رسیدنیست، نسلی که به چپ دیروزی افغانی صرف به حیث یک واقعیت تاریخی نگاه خواهد کرد، نی به حیث یک تجربۀ زیسته شده. ما باید بپذیریم که این نسل با نگرشهای تازه و در پیوند با دنیایی که در آن خواهد زیست، مسایل سیاسی و اجتماعی را به گونۀ دیگری مطرح خواهد کرد که برای ما لمس شدنی نخواهد بود.
وقتی این احکام را پذیرفتیم و ارادۀ سیاسی خود را مبنی بر شرکت در روند ایجاد حزبِ متعلق به اقشار فرودست جامعۀ افغانی به آن افزودیم آنگاه یگانه موضوع قابل بحث که باقی میماند، چه گونه گی یا میکانیزم این روند خواهد بود.
موضوع شرکت احزاب و سازمانها روشن است. پیوستن به ائتلاف، آنها را مشمول پروسه می سازد. آنها تا کنگرۀ اساسگذارِ حزب واحد، از استقلال سیاسی و سازمانی خود برخوردار اند و در صورتی که پراتیک سیاسی ائتلاف را با هویت خود سازگار نیابند، می توانند از آن برون شوند، ورنه با دیگر اعضا به سوی کنگره خواهند رفت.
موضوع شرکت افراد و حلقات غیر متشکل، در جلسات هیئت رئیسۀ ائتلاف مورد بحث قرار گرفت و طرزالعملی برای آن تدارک دیده شده است به شرح زیر:
اگر رفقای نامبرده عضویت سازمانهای عضو ائتلاف را نمی پذیرند، یا خود برای ایجاد کدام سازمان اقدام نمی کنند، می توانند از طریق عضویت در یکی از گروپهایی که همانند احزاب و سازمانها به ائتلاف پذیرفته می شوند، در کار ائتلاف و روند تشکل حزب واحد سراسری، شرکت کنند. هیئت رئیسۀ ائتلاف با در نظر داشت وضع عینیِ جُنبش در خارج کشور، فیصله کرد تا گروه های حداقل صد نفریِ غیر متشکلِ شخصیتها، کادر ها و فعالان جُنبش دموکراتیک افغانیِ مقیمِ خارج کشور را که در یک لیست واحد نام نویسی می کنند، به حیث اعضای ائتلاف بپذیرد. پنج تن از هر گروه به عضویت مجمع عمومی و از این شمار، دو تن به شورای عالی و از این دو تن یک نفر به هیئت رئیسۀ ائتلاف، پذیرفته می شوند. افراد نامبرده از سوی خود گروه انتخاب شده رسماً معرفی می گردند. با این میکانیزم زمنیۀ شرکت تمام رفقا و علاقه مندانِ ایجاد یک سازمان بزرگ سیاسی برای مردم افغانستان، فراهم می گردد.
همرهانِ گرانقدر،
اینک که مسألۀ مرکزی و اساسی جُنبش دموکراتیک کشور را به طور دقیق و مشخص نشانی کرده ایم، باید به بحث در بارۀ آن بپردازیم، منطقی ترین، عملی ترین و کوتاه ترین راه را برای تشکل برگزینیم.
- به امید آن که در آیندۀ نزدیک در یک سازمان بزرگ سیاسیِ خدمتگزار خلق افغانستان با هم متحد شویم.
- پیروز باد داعیۀ برحق مبارزان سنگر آزادی و داد!
منتشر شده در شمارۀ ۵۲ نشریۀ آینده، ثور ۱۳۹۲ (می ۲۰۱۳)