حد/ کران/ مرز/ نهایت (Limit)
۱ـ در معنای مشخص، حد به خط مادی یا نمادیی (Symbolique) گفته میشود که انتهای یک ساحه را نشانی میکند (مثل یک دیوار، یک سرحد و غیره). حد معنای زمانی نیز دارد که در این حالت نقطۀ اتصال یا نقطۀ جدایی بین دو «مدت» (Duration) (دیرند/ کَشَند) را نشان میدهد. در فیزیک، لحظه (آن) حد بین دو مدت تلقی میگردد.
۲ـ در معنای انتزاعی، کران یا مرز به نقطه یا مرحلهیی گفته میشود که یک هستنده یا یک قدرت یا یک عمل یا یک تأثیر نتواند ـ یا نباید ـ عبور کند. در تفکر فلسفی یونان باستان، حد (Péras) به آن اصل کیهانی گفته میشد که استقرار نظم کیهان را بر بی نظمیِ (در هم ریختی /کائوس) (Chaos) ازلی (بُنیادی) نشانی میکرد.
کانت بین حدِ (Grenze) پیشا تجربی و حدِ (Schrauke) پسا تجربی (بُن بست یا مانع) فرق میگذاشت. مانع از جنس واقعیت است، در حالی که حد از سنخ قانون یا حقوق است. از مانع میشود گذشت در حالی که از حد نمیتوان عدول کرد. مانع از مقولۀ کمیت است در حالی که حد از مقولۀ کیفیت به شمار میآید. حد یک خط ممنوع العبور است.
۳- در ریاضیات، حد آن مقدارِ ثابت است که یک تابع به آن نزدیک شده میرود، بی آنکه به آن برسد.