مانیگرایی/ دین مانوی/ آیین مانوی (Manichéisme)
دین مانوی ترکیبی است از ادیان مسیحی، زردشتی، بودایی و گنوسی. بانیِ این آیین مانیِ همدانی بود که در سدۀ سوم میلادی میزیست. در این بینش، نور و تاریکی با هم در تضادِ آتشی ناپذیر قرار دارند و در فرجام، نور پیروز شده، منجر به رهایی روح از ماده (که بنابر پنداشت این آیین تاریکی است) میگردد. انسان به حیث موجودی دوگانه (ترکیبی از نور و ظلمت / روح و ماده) میتواند در نبرد بین نور و تاریکی شرکت کند و روح را برای رهایی از ماده یاری رساند.
مانویان برای سهمگیری در این جنگ به هنر که تجلی روح تلقی میگردید، روی آوردند. آثار گرانبهایی در نقاشی، ادبیات، کتاب آرایی و دیگر گسترههای هنری از مانویان برجای مانده است. بُنیادِ فلسفیِ آیین مانوی را دوگانهگیِ هستی تشکیل میدهد، یعنی وجودِ نور و تاریکی یا خیر و شر یا روح و ماده که در پایانِ کار، نور بر ظلمت، خیر بر شر و روح بر ماده پیروز میگردند.